Skip banner

Momenty Podmiotowości

MOMENTY PODMIOTOWOŚCI

28-29 maja 2011

Organizator: Studenckie Koło MISH Uniwersytetu Jagiellońskiego - Sekcja Filozofii Podmiotu

 

 

Termin nadsyłania abstraktów wraz z formularzem zgłoszeniowym: 15 kwietnia 2011

Ogłoszenie wyników kwalifikacji: 20 kwietnia 2011

Termin nadsyłania prac: 20 maja 2011

Formularz zgłoszeniowy


Kontakt i nadsyłanie abstraktów:
momenty.podmiotowosci[at]gmail.com

 

Termin „podmiot" w dzisiejszym, ukierunkowanym współcześnie (czyli w stronę Paryża) dyskursie nauk humanistycznych stał się czymś co najmniej niezręcznym. Terminem, po który sięgamy w ostateczności. Pogrzebana oczywiście została, jak nazywa ją Gianni Vattimo, „mocna podmiotowość" – pokartezjański, racjonalistyczny, burżuazyjny (po)twór nowoczesności. Podmiot nie stracił jednak na popularności – uporczywie powraca, tym razem w charakterze św. Mikołaja, któremu wszyscy starają się wmówić jego „nieistnienie". Dlatego chcielibyśmy po raz kolejny, „mimo wszystko" przemyśleć jego potencjał dla filozofii, literaturoznawstwa, historii sztuki i innych nauk humanistycznych. Zamiast „podmiotu" proponujemy zatem bardziej enigmatyczną kategorię „momentów podmiotowości", czyli takich zdarzeń, które kierują w stronę pytań na temat „ja". Ten rodzaj myślenia wpisuje się w najnowszą fazą ewolucji pojęcia, która zaczyna się od kryzysu substancjalnego podmiotu – poprzez myślenie w kategoriach konstytuowania podmiotowości – a kończy na współczesnym zwrocie ku procesualności. Rozumiejąc podmiot jako coś, co się wydarza chcielibyśmy zapytać o tytułowe momenty podmiotowości, warunki ich pojawiania się, oraz miejsce gdzie takie manifestacje się dokonują.

 

Taki rodzaj myślenia pojawia się już u teoretyków, którzy esencjalną i stabilną wersję kartezjańskiego podmiotu starali się obalić, np. u Jacques'a Lacana czy Guy Deborda i sytuacjonistów. Lacan pisze o podmiocie nieświadomego, który wyłania się w konflikcie pomiędzy wypowiedzeniem (langue) a wypowiedzią (parole) jako nakaz pragnienia. U sytuacjonistów przedmiot manipulacji społeczeństwa spektaklu staje się podmiotem w momencie gdy dochodzi do "sytuacji" - détournement, dekonstrukcyjnego aktu rozbicia dotychczasowej konwencji. Podmiotowość oznacza tu akt uwolnienia się od uwarunkowań, utopijne czyste spojrzenie.

 

Wydarzeniowość podmiotu stanowi jedynie początek interesującego nas sposobu myślenia – stwierdzenie to jest punktem wyjścia dla dalszej analizy, możliwej w ramach wielu różnych paradygmatów. Samo wydarzanie się podmiotu nie oznacza, że pozostaje on zupełnie nieuchwytny, niemożliwy do zbadania. Gdzie zatem pojawia się podmiot? Kiedy się pojawia? Czym jest ów wydarzający-się/wydarzony podmiot?

 

Proponujemy dwa sposoby zadawania pytań o procesualność podmiotu. Pierwsze z nich to pytanie „jak?" otwierające możliwość dla wszelkiego rodzaju teorii, drugie - „gdzie i kiedy?" -  ma określić swoistą czasoprzestrzeń wydarzania się podmiotu w praktyce literackiej, kulturowej, artystycznej i społecznej. W cieniu powyższych stoi pytanie „dlaczego": skąd bierze się uporczywa obecność podmiotu? Jakie jest źródło siły, sprawiającej, że pomimo wysiłków poststrukturalistów podmiotu nie udało się usunąć z mapy teoretycznej refleksji? Oczywiście nie chcemy szukać jednej i gotowej odpowiedzi na to pytanie, a raczej zbadać wieloaspektowość tego mechanizmu – powracania i wydarzania się podmiotu.

 

Nasze przedsięwzięcie ma charakter interdyscyplinarny; nie ograniczamy możliwych ujęć metodologicznych, analizowanych źródeł ani strategii interpretacyjnych. Zależy nam na spotkaniu ze sobą wielorakich perspektyw antropologii kultury, literaturoznawstwa, socjologii, etnologii, historii, historii sztuki, filmoznawstwa czy teatrologii.

 

Proponujemy następujące ujęcia interesującego nas problemu, zwracając przy tym uwagę na najbardziej wpływowe nurty współczesnej humanistyki. Należy jednak podkreślić, że propozycje te mają charakter fakultatywny i służą jedynie lepszemu nakreśleniu tematu.
 

  1. Psychoanaliza i podmiot (Zygmunt Freud, Jacques Lacan, szkoła słoweńska i inne szkoły psychoanalizy)
  2. Powrót autora? Antopologiczny wymiar literatury – rematerializacje autora w tekście (Wayne Booth, John Hillis Miller, Daniel Schwartz, Martha Nussbaum)
  3. Podmiot a polityka – emacypacja a zbiorowość, jednostka a wspólnota (Jürgen Habermas, Guy Debord, Sławoj Żiżek, Jacques Rancière, Ernesto Laclau)
  4. Zwrot mesjański, postsekularyzm, rewolucja (Walter Benjamin, Giorgio Agamben, Alain Badiou, Jean-Luc Nancy)
  5. Sztuka po postmodernizmie (Hal Foster, Mieke Bal; Ai Weiwei, Paweł Althamer, Santiago Sierra, Tracy Emin)
  6. Teatr – teoria performatywności, podmiotowość widza w autopoietycznej pętli feedbacku (Erika Fischerlichte, Hans Thies-Lehmann, Frank Castorf, Gob Sqd, Rimmini Protocoll)
  7. Historiogriafie – podmiot „pisany" przez historię (Hayden White, Frank Ankersmith, Pierre Nora)
  8. Gender: co było pierwsze – podmiot czy płeć? (Judith Butler, Rosi Braidotti)
  9. Tożsamość w cyberprzestrzeni, cyber-ciało, posthumanizm, podmiot zbiorowy internetu. (Peter Sloterdijk, Catrin Hayles, Erik Davis)

 

Dla naszej konferencji przymujemy formułę tematycznych paneli dyskusyjnych. Zakwalifikowani uczestnicy zostaną przydzieleni do konkretnych bloków odpowiadających tematyce nadesłanych prac. Teksty zostaną przesłane wszystkim uczestnikom – będzie też możliwość pobrania ich z naszej strony internetowej. Każdy z panelistów będzie miał obowiązek zapoznania się ze wszystkimi tekstami ze swojego bloku, na których podstawie przeprowadzona zostanie moderowana dyskusja.